Βερολίνο
To ομόσπονδο κράτος καταθέτει μήνυση για το δικαίωμα του στην υποδοχή προσφύγων.
Κύρια Συμπεράσματα
- 1
Τα ομόσπονδα κράτη στη Γερμανία μπορούν να κάνουν τη διαφορά, με τη δυνατότητά τους να ερμηνεύουν την υπάρχουσα εθνική νομοθεσία, υπέρ των προσφύγων.
- 2
Το Βερολίνο πρωτοστατεί σε προγράμματα στέγασης, υγειονομικής περίθαλψης και ανεξάρτητης συμβουλευτικής, τα οποία θα μπορούσαν εύκολα να εφαρμοστούν σε περισσότερες πόλεις και ομόσπονδα κράτη στη Γερμανία.
Τι κάνει το Βερολίνο μοναδικό;
Η ερμηνεία της ομοσπονδιακής νομοθεσίας προς όφελος των συμφερόντων των μεταναστών: ύστερα από τις εκλογές του 2016, η γερουσία του Βερολίνου ανέθεσε σε δικηγόρους και εκπροσώπους αντιρατσιστικών ομάδων της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) να καθορίσουν τον τρόπο που θα εφαρμόζονταν οι ομοσπονδιακοί μεταναστευτικοί κανονισμοί από την πόλη. Στη συνέχεια, η γερουσία έδωσε οδηγία στις αρχές να χρησιμοποιήσουν οποιοδήποτε μέσο από την ομοσπονδιακή νομοθεσία βρίσκονταν στη διακριτική τους ευχέρεια προς όφελος των πιο ζημιωμένων. Το Βερολίνο αποτελεί επίσης το πρώτο ομόσπονδο κράτος της Γερμανίας που κινήθηκε δικαστικά για τη διεκδίκηση του δικαιώματος του στην άμεση υποδοχή προσφύγων που βρίσκονται σε άλλα ομόσπονδα κράτη.
Ποια είναι τα πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα μέχρι στιγμής;
Βελτιωμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, στέγαση και συμβουλευτική: ακολουθώντας την οδηγία της γερουσίας, η πόλη αύξησε την πρόσβαση των αιτούντων άσυλο στη στέγαση. Διεύρυνε επίσης την πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη για όλους, ανεξάρτητα από το επίσημο μεταναστευτικό τους καθεστώς. Επιπροσθέτως, προσέφερε ανεξάρτητη συμβουλευτική σε αιτούντες άσυλο ήδη από τα πρώτα στάδια της αίτησής τους. Οι ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες λαμβάνουν ξεχωριστή υποστήριξη μέσω ενός συστήματος που αναπτύχθηκε από κοινού μεταξύ της γερουσίας και εξειδικευμένων κέντρων συμβουλευτικής.
Ποιοι είναι οι κύριοι παράγοντες;
Η αριστερή συμμαχία και η ισχυρή κοινωνία πολιτών: το Βερολίνο αποτελεί ταυτόχρονα την πρωτεύουσα της Γερμανίας και την μεγαλύτερη πόλη της, και χαρακτηρίζεται από μια προοδευτική πολιτική κουλτούρα και ισχυρή κοινωνία πολιτών. Η ιδιότητα του ως ομόσπονδο κρατίδιο με τέως κυβέρνηση αριστερής συμμαχίας μεταξύ των Σοσιαλδημοκρατών (SPD), των Οικολόγων Πράσινων (Grüne) και του κόμματος της Αριστεράς (Linke), το κατέστησε ένα μέρος όπου μπόρεσαν να δοκιμαστούν προοδευτικές προσεγγίσεις στις πολιτικές υποδοχής. Ωστόσο η κυβέρνηση αυτή αντικαταστάθηκε από μία κυβέρνηση συμμαχίας μεταξύ των Συντηρητικών ( CDU) και των Σοσιαλδημοκρατών (SPD), από τους οποίους αναμένεται μια λιγότερο προοδευτική μεταναστευτική πολιτική.
Πολιτικές δράσεις και η προάσπιση τους και εκτός πόλεως
Το Βερολίνο είναι ενεργό τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και στο πλαίσιο παγκόσμιων δικτύων, με στόχο να μετατοπίσει τα νομικά πλαίσια της μεταναστευτικής πολιτικής προς μια πιο ενταξιακή κατεύθυνση. Σε εθνικό επίπεδο, το Βερολίνο βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των τοπικών εκστρατειών επανεγκατάστασης, ακολουθώντας την άνοδο του κινήματος για την προστασία των προσφύγων “Seebrücke το 2018”, και μάχεται για την διεύρυνση της αυτονομίας των ομόσπονδων κρατιδίων στα ζητήματα υποδοχής μεταναστριών και μεταναστών.
Μέλος στα ακόλουθα δίκτυα
Κατεβάστε την πλήρη έκθεση της πόλης
Η έκθεση της πόλης περιέχει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις πολιτικές μετανάστευσης και ένταξης της πόλης και επιλεγμένες τοπικές προσεγγίσεις. Έκθεση από το 2021, επικαιροποιημένη το 2023.
Πολιτικό πλαίσιο: Γερμανία
Πολιτική οργάνωση
Στη Γερμανία, υπεύθυνη για την υπηκοότητα, τη μετανάστευση και την υποδοχή προσφύγων είναι κατά κύριο λόγο η ομοσπονδιακή κυβέρνηση. H Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μεταναστών και Προσφύγων (BAMF) – που υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών – είναι υπεύθυνη για την εξέταση των αιτήσεων ασύλου. Ταυτόχρονα, οι πρεσβείες – που υπάγονται στο Υπουργείο Εξωτερικών – αποφασίζουν για τις αιτήσεις μεταναστών για εργασία, οικογενειακή επανένωση και σπουδές. Στα πλαίσια της πολιτικής ασύλου, τα ομόσπονδα κράτη πρέπει να εφαρμόζουν ομοσπονδιακούς νόμους, όπως τη νομοθεσία για τα οφέλη των αιτούντων άσυλο. Ο τρόπος εφαρμογής είναι αρκετά ελαστικός, γεγονός που οδηγεί σε πολύ διαφορετικές αντιμετωπίσεις των προσφύγων στα 16 ομόσπονδα κράτη. Για παράδειγμα, έχουν τη δυνατότητα -ανεξάρτητα από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση- να εκδώσουν ανθρωπιστικές άδειες παραμονής μέσω επιτροπών, να αποφασίσουν για την προσωρινή παύση απελάσεων ή ακόμα και να επιτρέψουν την παραμονή σε ολόκληρες ομάδες. Κατά κανόνα, τα ομόσπονδα κράτη αναθέτουν τις αποφάσεις για κάθε ξεχωριστή υπόθεση στις τοπικές «διευθύνσεις αλλοδαπών». Οι αρχές αυτές, με τη σειρά τους, διαθέτουν επίσης ευελιξία όσον αφορά την αξιολόγηση των λεγόμενων εμποδίων για την απέλαση, την έκδοση αδειών διαμονής, την απόφαση για παύση απελάσεων ή την επέκταση των αδειών διαμονής.
Ιστορικό υπόβαθρο
Η ιδέα ότι η Γερμανία δεν ήταν ποτέ «μια χώρα μεταναστών» είναι μέρος των εγχώριων πολιτικών συζητήσεων εδώ και δεκαετίες μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Μέσα στα χρόνια, αυτή η “αυτοεικόνα” άρχισε να έρχεται σε σύγκρουση με την πραγματικότητα, καθώς η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ξεκίνησε να φέρνει τους λεγόμενους «φιλοξενούμενους εργαζόμενους» από την ανατολική Ευρώπη ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 για να καλύψει τις κενές θέσεις στις αναπτυσσόμενες βιομηχανίες της χώρας. Αντίθετα με τους πολιτικούς σχεδιασμούς, εκατομμύρια από αυτούς παρέμειναν στη χώρα ακόμα και μετά την «παύση προσλήψεων» του 1973, όμως δεν έλαβαν καμία ουσιαστική βοήθεια για την ένταξή τους. Συνέχισαν να διαμορφώνουν τη Γερμανική κοινωνία, όμως υπέφεραν από τις διακρίσεις που συναντούσαν, για παράδειγμα, στο δικαίωμα ψήφου ή στην αγορά εργασίας. Μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, ο αριθμός αιτούντων άσυλο από την Ανατολική Ευρώπη αυξήθηκε κατακόρυφα. Το 1992, τo Γερμανικό Κοινοβούλιο πέρασε νόμους που περιόριζαν εκτενώς το δικαίωμα σε άσυλο, οδηγώντας σε πογκρόμ σε διάφορα σημεία της Γερμανίας στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1990.
Οι κυριότερες εξελίξεις των τελευταίων χρόνων
Το 2015 έλαβε χώρα το «καλοκαίρι της μετανάστευσης», που αποτέλεσε ορόσημο από διάφορες απόψεις. Υπό την πίεση του κινήματος υπέρ των προσφύγων, η Γερμανία επέτρεψε την είσοδο περίπου ενός εκατομμυρίου προσφύγων. Η μαζική κινητοποίηση των πολιτών στην διαδικασία υποδοχής (η οποία θα γινόταν γνωστή με το πιασάρικο όνομα « η κουλτούρα της φιλοξενίας» [Willkommenskultur]) βοήθησε πολλούς νεοαφιχθέντες να δημιουργήσουν οικονομικές και κοινωνικές διασυνδέσεις πολύ ταχύτερα απ’ό,τι προηγούμενες γενιές προσφύγων. Οι υπεύθυνοι για την χάραξη πολιτικής δημιούργησαν μια δομή υποδοχής που διέθετε σημαντικούς πόρους για την υποστήριξη των προσφύγων στην εκμάθηση γλωσσών, την εκπαίδευση και την καθοδήγηση τους προς την αγορά εργασίας. Ωστόσο από το 2016, η εθνική διάθεση άλλαξε και οι πολιτικοί υποσχέθηκαν να διασφαλίσουν ότι το «2015» δεν θα επαναλαμβανόταν. Ψηφίστηκαν γύρω στους δώδεκα νόμους που σκλήραναν την πολιτική ασύλου. Μια από τις πιο αμφιλεγόμενες συνέπειες αυτού του κύματος αντίδρασης ήταν η απόπειρα να τεθεί ένα ανώτατο όριο νέων υποδοχών προσφύγων ετησίως. Καθώς κάτι τέτοιο θα ήταν ασύμβατο με το δικαίωμα στο άσυλο όπως ορίζεται από το Γερμανικό σύνταγμα, ο κυβερνητικός συνασπισμός συντηρητικών και σοσιαλδημοκρατών αποφάσισε το 2018 να στοχεύσει σε έναν μη δεσμευτικό αριθμό 180 με 220.000 υποδοχών ετησίως. Έκτοτε, βέβαια, τα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν σφραγιστεί εκτενώς, και έτσι η Γερμανία έχει δεχτεί πολύ λιγότερους πρόσφυγες τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα με αυτές τις εξελίξεις, η Γερμανική οικονομία παρουσιάζει ελλείψεις σε θέσεις εργασίας εδώ και περίπου μια δεκαετία, φαινόμενο που έχει οξυνθεί από την υπογεννητικότητα και μια περίοδο μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης. Το 2020, ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για τη Μετανάστευση Εξειδικευμένων Εργατών, που επέτρεπε την – πολύ περιορισμένη – μετανάστευση εργαζομένων από χώρες εκτός της ΕΕ.
Τι επιτυχίες έχουν σημειώσει οι προοδευτικές εκστρατείες;
Το 2000, μεταναστευτικές οργανώσεις άσκησαν πίεση στην κοκκινο-πράσινη ομοσπονδιακή κυβέρνηση ώστε να μεταρρυθμίσει τον υπάρχοντα νόμο περί υπηκοότητας. Έκτοτε, ένα παιδί που γεννιέται στην Γερμανία από μετανάστες γονείς λαμβάνει αυτόματα τη Γερμανική υπηκοότητα, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ενώ διατηρεί την υπηκοότητα των γονιών του. Περίπου μια δεκαετία μετά, μεταναστευτικές οργανώσεις διεκδίκησαν σημαντικές βελτιώσεις στο νόμο περί ασύλου χάρη σε μακροχρόνιο πολιτικό αγώνα. Ενοχλητικές και περιοριστικές διατάξεις του νόμου περί «συμβιβασμού για το άσυλο» του 1993, αποσύρθηκαν ή κατέστησαν ελαστικότερες σε έναν βαθμό.
Αυτές περιλάμβαναν την παροχή «παροχών σε είδος» (π.χ. τροφίμων) αντί για χρήματα σε κέντρα ασύλου, καθώς και την απαγόρευση εργασίας. Κάποιες από αυτές τις βελτιώσεις, ωστόσο, ανετράπησαν με το αντιδραστικό κύμα του 2016. Οι επιτυχίες των προοδευτικών καμπανιών περιλαμβάνουν επίσης την αλλαγή στάσης της Γερμανικής κυβέρνησης απέναντι στον Κανονισμό του Δουβλίνου. Για πολύ καιρό, η Γερμανία ήταν εκείνη που επέμενε στη διάταξη που επιβάρυνε εξαιρετικά τα κράτη στα εξωτερικά σύνορα. Από το 2014, η κυβέρνηση της Γερμανίας υποστηρίζει την χρήση της Ευρωπαϊκής κλείδας κατανομής. Τέλος, σε επίπεδο πολιτών, έχει δημιουργηθεί ένας μεγάλος αριθμός πρωτοβουλιών, από τοπικές ομάδες υποδοχής μέχρι μεγάλες ΜΚΟ που ασχολούνται με τη διάσωση στη θάλασσα.
Εμπνευσμένες Προσεγγίσεις
Πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη δίχως ασφάλιση
Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη
Βελτιωμένη πρόσβαση στη στέγαση
Στέγαση
Εφαρμόζοντας την οδηγία υποδοχής της ΕΕ: αναγνωρίζοντας αυτούς που βρίσκονται σε ανάγκη
Κοινωνικά δικαιώματα
- •
Συμβουλευτική και καθοδήγηση
Ανεξάρτητη υποστήριξη κατά τη διαδικασία ασύλου
Στέγαση
- •
Κοινωνικά δικαιώματα